18+
Герб
Рекламный баннер 980x90px unterhead
Архив
Рекламный баннер 300x200px left-1
Мы в соцсетях
Рекламный баннер 300x600px left-2
Рекламный баннер 300x60px right-1
Рекламный баннер 300x60px right-2

Сахалартан оҕо литературатын бөдөҥ маастара – Туйаарыскай (100 сааһыгар)

04:20 02.06.2015 16+
3878

“Константин Туйаарыскай суруйар ньыматын сүрүн уратыта – оҕо бэйэтин тылынан,

оҕо бэйэтэ өйдүүрүнэн олох араас түгэннэрин

сатабыллаахтык уонна арылхайдык ойуулууругар буолар”.

Дора Васильева

Оҕо суруйааччытын быһыытынан сахаҕа киэҥник биллибит поэт уонна тылбаасчыт, Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ Константин Николаевич Дьячковскай – Туйаарыскай 1915с. бэй ыйыгар Абаҕа тыатыгар Аммаҕа кыаммат элбэх оҕолоох дьадаҥы кэргэҥҥэ төрөөбүт. Үс саастааҕар “оҕо турбат” диэн, аймахтарыгар иитиэххэ бэриллибит, ол ыал үс сыл буолан баран уол, онтон үс сылынан кыыс оҕоломмуттар. Ол эрээри түөртээҕэр ийэлэрэ өлөр, онтон сэттэлээҕэр аҕалара кэргэннэнэн, дьэ киһилии ыал тэҥинэн олорон истэхтэринэ, Костя уон биирдээҕэр аны аҕалара ыалдьан өлөр. Элбэх эрэй-буруй эҥэрдээх, аччык аргыстаах оҕо саас салҕанар, ол үрдүнэн төрдүс кылааһы бүтэрэр, 15-ҕэр ийэлэрэ кэргэн тахсар, аҕалара уолу салҕыы үөрэттэрэр. Маҥнайгы хоһоонун Урусхаллыырап диэн псевдонимынан 1936с. “Бэлэм буол” хаһыакка таһаартарбыт. Салгыы “Эдэр бассабыык”, “Кыым” хаһыаттарга “Күөрэгэйдиирэп” (Күө­рэгэй Көстөкүүн) диэн ааттаан таһаараары гыммыт, онтон Туйаарыскай диэни талыммыт. Кыра эрдэҕиттэн олус ыары­һах эбит, 1948с. иккис группалаах инбэлиит буолбут. Бас­такы хоһоонун хомуурунньуга “Мутукча” диэн 1953с. бэчээт­тэммит. Барыта 20-чэ кинигэлээҕэ.

Константин Туйаарыскай үс ийэҕэ, үс аҕаҕа иитиллибит уустук дьылҕалаах киһи: Чурапчы улууһугар төрүүр, Аммаҕа оҕо сааһа ааһар, Мэҥэ-Хаҥаласка өйүн-санаатын тутан, ыал буолан олорбут, поэт буолан үүнэн тахсыбыт.

Максим Горькай “Оҕону кытта көрдөөхтүк кэпсэтэр куо­лу” – диирэ. Онтон К. Туйаарыскай үгүс хоһооно көрдөөх тылы­нан бэриллэрэ уонна биллибэтинэн оҕо толкуйдуурун сити­һэрэ, саамай кэрэхсэнэрэ диэн хоһооннорун ыйытыы уонна хо­руй ньыматынан биэрэрэ:

Кэри-куру, бааргын дуо? – Суохпун!

Өһөс-чоҕой, бааргын дуо? – Суохпун!

Атаах-тараах, бааргын дуо? – Суохпун!

Көтөрдөр киһилии кэпсэтэллэрин оҕолор олус сөбүлээччилэр:

- Мин урут, урут-урут, - диэн

Омуннаах мороҕу аһыырга

Уочарат былдьаһар.

Маны таһынан Константин Туйаарыскай К. Чуковскайы, А. Бартону, С. Маршагы сахалыы саҥарпыт үтүө өҥөлөөх.

Оҕо-аймах тапталлаах поэта К. Туйаарыскай бэйэтин хоһооннорун курдук нарын-намчы дууһалааҕа, оҕолуу үөрэ-көтө сылдьар майгылааҕа дииллэр. Кини айымньылара кэнэҕэски да көлүөнэҕэ дириҥ эстетическай дуоһуйууну биэрэ туруохтара.

Общкор. Вуталина СТРУЧКОВА