Хас бирдии киһи бэйэтин төрдүн, ыраах-чугас аймаҕын билиэхтээх. Мин аҕам аҕата – Бурцев Василий Иванович – Усть-Алдан улууһун Чараҥ бөһүөлэгиттэн төрүттээҕэ. Кини биһиги дьиэ-кэргэн аҕа баһылыга, кырдьаҕас көлүөнэ суруйан хаалларбыт өйдөбүнньүк матырыйаалларыттан аймахтарын туһунан оҕолоругар, сиэннэригэр билиһиннэрэр.
Тоҕус уонуттан тахсан баран,
Туулуу сылдьан оһоллонон,
Оҕо сырыттахпына өлбүт
Орлов Уйбаан диэн сүдү эһэбин –
«Бороҕон Кыһыла” диэн убаастаан
Бар дьоно киэн тутта ааттыырын
Ханна күһүн алҕас көрдөрбүтүм...
Бэйэтин да тыылга үлэтин,
Бөһүөлэк дьоно сөҕө-махтайа,
Бэлиэтииллэрэ күүһүн-уоҕун.
Удьуордарын курдук толуу
Уолаттарын Аҕа дойду Улуу
Уодьуганнаах сэриитигэр
Умса уурдарбыт аһыытыгар,
Уу-хаар баспыт эһэм хараҕа
Урудуйбат уйан сүрэхпэр.
Урукку Уус-Алдан улууһун Хоро нэһилиэгиттэн (билигин Хоро уонна маҥнайгы Хоро диэн) Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ 148 киһи ыҥырылллыбыта. Бу дьонтон төрөөбүт алааһыгар 67 киһи эргиллэн кэлбитэ. Ити иһигэр биһиги аймахтарбыт Орловтар дьиэ-кэргэттэриттэн 14 киһи Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллыбытыттан сэттэтэ сураҕа суох сэрии толоонугар сүппүтэ. Кыайыы 50 сылыгар дылы аймахтар дьоннорун көрдөөһүннэрин түмүгэр, Оборона министиэристибэтин архыыбыттан 1992с. атырдьах ыйын 18 күнүгэр маннык эппиэт туппуттара: “... в частично сохранившихся документах 90 гвардейско-стрелкового полка, 29 стрелковой дивизии за февраль – апрель 1943 года сведения о судьбе розыскиваемого нет. Сложная обстановка на фронтах Великой Отечественной войны 1941-1945 гг. не позволяла точно установить судьбу некоторых военнослужащих, поэтому они были учтены как без вести пропавшими”.
Сэрииттэн төннүбүт сэттэ аймахтартан биирдэстэринэн Николай Алексеевич Орлов буолар. Кини Орто дойду олоҕун дьалхааннаах туонатыгар төрөөн-үөскээн, уот холорук сэриини ортотунан сылдьан, 1945 сыллахха Манчжурияҕа, Хинга хайатын туораан, Япония биир улахан бөҕөргөтүнүүлээх Халун-Аршак куоратыгар тиийэн, ити куораты сэриилээн ылыыга кыттыны ылбыта. Дойдутугар төннөн ыал буолан, оҕо төрөтөн, кырдьыар дылы үлэттэн арахпатах киһи.
Маны тэҥҥэ эбэбит, Прасковья Ивановна, Алдан Селиндарыгар сэрии кэмигэр үлэ фронугар сылдьан кэлбитэ. Бу үлэлиирин тухары кэпсииринэн, хас күн аайы таҥараттан дьоно сэрииттэн тыыннах кэлэллэрин көрдөһөрө.
Егор Ильич Орлов 1944 сыллаахха 19 сааһыгар сэриигэ ыҥырыллыбыта. 1948 сыллахха хорсунун иһин уонна Германияны Кыайыы иһин мэтээллэрдээх этэҥҥэ эргиллэн кэлбитэ. Ол саҕана итинник ууну-уоту ортотунан ааспыт, тыннаах эргиллибит хорсун дьону оҕоҕо-ыччакка сиһилии билиһиннэрэр, кэпсээннэрин иһитиннэрэр сурукка тиһэр суоҕа хомолтолоох.
Маннык ахтыыларга олоҕуран сэрии ыар сылларын уонна сэрии толоонугар сүппүт, сэрииттэн эргиллэн кэлбит аймахтарын үйэлэртэн үйэҕэ үйэтитэ тураары, эдэр көлүөнэҕэ өйдөбүнньүк хааллараары Улуу Кыайыы 65 сылыгар анаан ини-бии Орловтар Уус-Алдан улууһун Хоро нэһилиэгэр Чараҥ бөһүөлэгэр мемориал уопсай сүбэнэн туруоруллубута.
Оттон атыттара билигин даҕаны төһө да аҕамсыйдыбыт, сааһырдыбыт диэни билиммэккэ уйгу олоҕу уһанса олох үөһүгэр сүбэһит-амаһыт буола сылдьаллар.
Лилия БУРЦЕВА,
Быыкап орто оскуолатын 4 кыл.үөрэнээччитэ
Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
При цитировании материалов ссылка на газету обязательна.
За содержание и достоверность объявлений редакция не отвечает.
Мнение авторов может не совпадать с мнением редакции.
E-mail: info@mayak-arc.ru 18+
© Информационное агентство Инфорос, 2010 – 2025