18+
Герб
Рекламный баннер 980x90px unterhead
Архив
Рекламный баннер 300x200px left-1
Мы в соцсетях
Рекламный баннер 300x600px left-2
Рекламный баннер 300x60px right-1
Рекламный баннер 300x60px right-2

Уу-хаар баспыт эһэм хараҕа, урудуйбат уйан сүрэхпэр

04:19 30.06.2015 16+
2286

Хас бирдии киһи бэйэтин төрдүн, ыраах-чугас аймаҕын билиэх­тээх. Мин аҕам аҕата – Бурцев Василий Иванович – Усть-Алдан  улууһун Чараҥ бөһүөлэгиттэн төрүттээҕэ. Кини биһиги дьиэ-кэр­гэн аҕа баһылыга, кырдьаҕас көлүөнэ суруйан хаалларбыт өй­дөбүнньүк матырыйаалларыттан аймахтарын туһунан оҕо­лору­гар, сиэннэригэр билиһиннэрэр.

Тоҕус уонуттан тахсан баран,

Туулуу сылдьан оһоллонон,

Оҕо сырыттахпына өлбүт

Орлов Уйбаан диэн сүдү эһэбин –

«Бороҕон Кыһыла” диэн убаастаан

Бар дьоно киэн тутта ааттыырын

Ханна күһүн алҕас көрдөрбүтүм...

Бэйэтин да тыылга үлэтин,

Бөһүөлэк дьоно сөҕө-махтайа,

Бэлиэтииллэрэ күүһүн-уоҕун.

Удьуордарын курдук толуу

Уолаттарын Аҕа дойду Улуу

Уодьуганнаах сэриитигэр

Умса уурдарбыт аһыытыгар,

Уу-хаар баспыт эһэм хараҕа

Урудуйбат уйан сүрэхпэр.

Урукку Уус-Алдан улууһун Хоро нэһилиэгиттэн (билигин Хоро уонна маҥнайгы Хоро диэн) Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ 148 киһи ыҥырылллыбыта. Бу дьонтон төрөөбүт алааһыгар 67 киһи эргиллэн кэлбитэ. Ити иһигэр биһиги аймахтарбыт Орловтар дьиэ-кэргэттэриттэн 14 киһи Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллыбытыттан сэт­тэтэ сураҕа суох сэрии толоонугар  сүппүтэ. Кыайыы 50 сылыгар дылы аймахтар дьоннорун көрдөөһүннэрин түмүгэр, Оборона минис­тиэристибэтин архыыбыттан 1992с. атырдьах ыйын 18 күнүгэр ман­нык эппиэт туппуттара: “... в частично сохранившихся  документах 90 гвардейско-стрелкового полка, 29 стрелковой дивизии за февраль – апрель  1943 года сведения о судьбе розыскиваемого нет. Сложная обстанов­ка на фронтах Великой Отечественной войны 1941-1945 гг. не поз­воляла точно установить судьбу некоторых военнослужащих, поэ­тому они были учтены как без вести пропавшими”.  

Сэрииттэн төннүбүт сэттэ аймахтартан биирдэстэринэн Николай Алексеевич Орлов буолар. Кини Орто дойду олоҕун дьалхааннаах туонатыгар төрөөн-үөскээн, уот холорук сэриини ортотунан сылдьан, 1945 сыллахха  Манчжурияҕа, Хинга хайатын туораан, Япония биир ула­хан бөҕөргөтүнүүлээх Халун-Аршак куоратыгар тиийэн, ити куо­раты сэриилээн ылыыга кыттыны ылбыта. Дойдутугар төннөн ыал буо­лан, оҕо төрөтөн, кырдьыар дылы үлэттэн арахпатах киһи.

Маны тэҥҥэ эбэбит, Прасковья Ивановна, Алдан Селиндарыгар сэ­рии кэмигэр үлэ фронугар сылдьан кэлбитэ. Бу үлэлиирин тухары кэп­сииринэн, хас күн аайы таҥараттан дьоно сэрииттэн тыыннах кэлэллэрин көр­дөһөрө.

Егор Ильич Орлов 1944 сыллаахха 19 сааһыгар сэриигэ  ыҥырыл­лыбыта. 1948 сыллахха  хорсунун иһин  уонна Германияны Кыайыы иһин мэтээллэрдээх этэҥҥэ эргиллэн кэлбитэ. Ол саҕана итинник ууну-уоту ортотунан ааспыт, тыннаах эргиллибит хорсун дьону оҕоҕо-ыччак­ка сиһилии билиһиннэрэр, кэпсээннэрин иһитиннэрэр сурукка ти­һэр суоҕа  хомолтолоох.

Маннык ахтыыларга олоҕуран сэрии ыар сылларын уонна сэрии то­лоонугар сүппүт, сэрииттэн эргиллэн кэлбит аймахтарын үйэлэртэн үйэ­ҕэ үйэтитэ тураары, эдэр көлүөнэҕэ өйдөбүнньүк хааллараары Улуу Кыайыы 65 сылыгар анаан ини-бии Орловтар Уус-Алдан улуу­һун Хоро нэһилиэгэр Чараҥ бөһүөлэгэр мемориал уопсай сүбэнэн ту­руоруллубута.

Оттон атыттара  билигин даҕаны төһө  да аҕамсыйдыбыт, саа­һыр­дыбыт диэни  билиммэккэ уйгу олоҕу уһанса олох үөһүгэр сүбэһит-ама­һыт буола сылдьаллар.

 Лилия БУРЦЕВА,

Быыкап орто оскуолатын 4 кыл.үөрэнээччитэ