18+
Найба нэһилиэгэр ахсынньы 13 күнүгэр «Маранга» культурнай кииҥҥэ Российскай Федерация культуратын сылын түмүктүүр «Олохтоох мелодистарбыт – сырдыгы сыдьаайар дьоммут» диэн ааттаах үөрүүлээх түгэн буолан ааста.
Дьоро киэһээни саллаат, тыыл, үлэ ветерана, кырдьаҕас коммунист, оскуола Бочуотунай пионерын – Егор Петрович Васильев ырыатынан, улуустааҕы «Сияй, свети талантами Заполярная земля!» күрэх Лауреата-Горохова Ирина аста. Егор Васильев «Найба» хоһооно бүһүөлэккэ, улууска эрэ ылламмат, ол курдук, Пантелеймон Старостин мелодиятынан Саха республикабыт үрдүнэн энээрийэ дуораһыйар. Мустубут дьон Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕын, ытык киһибит Егор Петрович аатын үйэтитэ туруохпут диэн баҕа санааларын тиэртилэр.
1967 сыллаахха сэтинньи сэттистиир күнүгэр бөһүөлэкпитигэр кулууп дьиэ дьоҥҥо аанын тэлэччи аспыта. Манна аан бастаан Виктор Попов уонна Карл Барабанскай «Кэскил» вокально-инструментальнай ансаамбл группатын эдэр талааннаах оҕолору муһан тэрийбиттэрэ. Оччоттон саҕалаан «Кэскил» бөлөх көмөтүнэн элбэх ахсааннаах эдэр мелодистар, ырыаһыттар сайдан-үүнэн барбыттара.
Хаһааччыйаттан төрүттээх Карл Алексеевич өр сылларга «Приморскай» совхозка экономиһынан үлэлээбитэ. Кини хоһоон суруйара, ыллыыра уонна бөлөххо ударнигынан оонньуура. Олоҕугар талааннаах киһи, инициативалаах табаарыс, элбэх оҕолоох ыал аҕатынан биллэрэ. Виктор Попов, Карл Барабанскай сырдык олохторо, олох аартыгын саҥа арыйан эрэр ыччаттарга үтүө холобур буолара саарбаҕа суох.
Карл Барабанскай тапталлаах кэргэнигэр анаабыт «Доҕорбор» ырыатын, Барабанская Евдокия ыллаан дьону-сэргэни үөртэ.
Биллэр мелодист, ырыаһыт, баянист киһибитинэн буолар Омолойтон төрүттээх Виктор Дмитриевич Шамаев. Кини төһө да анал үөрэҕэ суоҕун иһин, олорон ааспыт олоҕо барыта культураны кытта сибээстээх. Ол курдук, өр сылларга баяниһынан, худругунан, методиһынан үлэлээбитэ. Кини элбэх ырыаларыттан Республикаҕа биллэр ырыаннан буолар «Сэбирдэх».
Дьоро киэһээҕэ мустан олорор биир дойдулаахтара, Найба мелодистарын киэҥ сиргэ биллэрбит «Сэбирдэх» Виктор Шамаев ырыатын дуэт толоруутугар иһиттилэр. Виктор Шамаев үөлээннээҕин Валерий Христофорович Попов аатын истибэтэх киһи диэн суоҕа буолуо. Олохтоох мелодист гитараҕа оонньуура, ырыаларын 1987 сыллаахтан суруйан саҕалаабыта. Уопсайа 10 ырыаны суруйбута. 1998 сыллаахха «Эхо тундры» күрэх дипломана буолбута. Республикабыт мелодистарын союһун чилиэнэ этэ. Валерий Христофорович кэргэнэ, оҕолоро кини сырдык кэриэһин толорон ырыаларын дьон-сэргэҕэ тарҕаталлар. Мелодист кэргэнэ-Вера Попова, «Хоптолор», «Соҕотох туруйа» ырыаларын ыллаан иһитиннэрдэ.
Таптал тематын бэйэтин ырыаларыгар киэҥник тарҕаппыта биир үөлээннээхпит, Бороҕонтон төрүттээх, манна өр сылларга үлэлээн-хамсаан ааспыт Олег Иванов. Кини кэриэһигэр тапталлаах кэргэнэ Мария Иванова сүүрэн-көтөн «Дьүкээбил уола» диск таһааттарбыта. Олег Иванов уолугар Иннокентийга, кэргэнигэр Марияҕа махтал тылларын этэн, ситиһиилэри баҕаран туран Ирина Горохова «Дьикти вальс» – саамай биллэр ырыатын, вальс фонугар ыллаата.
Хара-Уулаах орто оскуолатын биир биллэр выпускнигынан буолар Алексей Барабанскай. Кини элбэх оҕолоох, иллээх Барабанскайдар дьиэ-кэргэнигэр бастакы оҕоннон күн сирин көрбүтэ. Дьонун ахтыыларыттан аахтахха, музыка эйгэтигэр иитиллибит-үүммүт оҕоннон буолар. «Кэнчээри» ансамбылга гитариһынан, ырыаһытынан биллэрэ. Төһө да эдэр сааһыгар бу сиртэн бардар, кини ырыалара эдэр, кэнчээри ыччакка ыллана тураллар. Ол курдук, Михаил Корякин «Кый» уонна «Тоҕо» ырыаларын намыын куолаһынан көрөөчүлэргэ тиэртэ.
Эдэр, олохтоох мелодистартан биллэр киһибитинэн буолар Иван Чиряев. Кини оҕо сааһыгар тулаайах хаалбытын кэннэ аймахтара Августина Николаевна, Дмитрий Егорович Чиряевтар дьиэ-кэргэттэрэ ииппиттэрэ. Кыра сааһыттан музыкаҕа дьоҕурдаах буолан, Августина Николаевна, Виктор Гаврильевич уонна Виктор Шамаев бу талаанын дьон эйгэтигэр таһаарбыттара. Өссө даҕаны ырыа-олох аргыстаах дьону-үөрдэ көтүтэ сырыттын диэн алҕаан туран, «Кубалар» Иван Чиряев ырыатын дьон-сэргэҕэ Корякина Саина, Терёшкина Надя дохсун ытыс доҕуһуолунан ыллаан дьиэрэттилэр.
Эдэр мелодистартан саҥа сайдан, Найбабыт бөһүөлэкпититтэн кынат туттан, өрө-дайа сылдьар, саҥа ырыа суруйан саҕалаан эрэр Владимиров Александр. Кини оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, ырыа эйгэтигэр ылларан суруйар буолбута. Улуустааҕы «Хоту оҕолоро ыллыыллар уонна үҥкүүлүүллэр» күрэх хас да төгүллээх дипломана. Бу дьоро киэһэҕэ бастакы суруйбут «Харалдьык» ырыатын көрөөччүлэр сэҥээрэ иһиттилэр.
Оскуолабыт выпускниктара 1980 сыллаах төрүөх, бииргэ үөрэммит доҕордуулар Арьян Никитин, Иннокентий Попов ырыа эйгэтигэр бэйэлэрин ырыаларынан-хоһооннорунан дьон сэргэҕэ тахсаллара биир дойдулаахтарын икки төгүл үөрүүлээх түгэн буолла. Арьян Никитин тылларыгар, Попов Иннокентий мелодиятыгар «Соҕотох олоробун» ырыаны Корякина Саина көрөөччүлэргэ таһаарда. Бу күн дьоро киэһээни биир дойдулаахтарбыт ырыаларын кытта сахалыы, эбээннии үҥкүүлэр киэргэттилэр.
Санааларбыт, оһуордаах олохпут өссө да олохтоох мелодистарбыт ырыаларынан үүнэ-сайда турдун диэн алҕаатылар биир дойдулаахтарбыт.
В.П. Горохова,
«Маранга» ЭКЦ директора,
Найба нэһ.