18+
Дьокуускай куоракка Арктика күнүгэр аналлаах тэрээһиннэр үрдүк таһымнаахтык ыытылыннылар. Арктика уонна хоту улуустарга кэнники кэмҥэ болҕомто ууруллар буолбутун, кэмэ кэлбитин үгүстэр тоһоҕолоон бэлиэтээтилэр.
Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан култуура киинигэр кулун тутар 19 күнүгэр "Арктика Күнүн" бэлиэтиир өрөгөйдөөх тэрээһин буолла. Манна булуҥнар мустан бэйэ-бэйэлэрин эҕэрдэлэстилэр, сонуннарын-нуомастарын кэпсэттилэр. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ улуус дьаһалтатын баһылыга К.Н. Шахурдин кыттыыны ылла.
Бу аан бастаан ыытыллар дьаһалы тэрийээччилэр мунньах киэбиттэн уларытан, сыһыаннаах министиэристибэлэр, тэрилтэлэр Арктика сайдыытыгар ыыппыт уонна ыытыахтаах үлэлэрин презентациятын көрдөрүү киэбинэн ыыттылар. Бу ордук интэриэһинэй буолла. Ол курдук, чуолкай сыыппаралар этиллэн, үлэ хайысхата сүрүннэммитин эт кулгаахпытынан истэн, илэ харахпытынан көрөн итэҕэйдибит.
Булуҥнары ордук «Арктик-Углесинтез» ХЭТ дириэктэрэ Виктор Танай презентация үөртэ. Ол курдук, Таймылыырга таас чоҕу хостоон, туһаҕа таһаарыы хайдах быһыылаахтык барыахтааҕын бэрт сэргэхтик кэпсээтэ. Үлэ үс этаабынан ыытыллара былааннаммыт, оччотугар бу нэһилиэк социальнай инфраструктурата сайдыахтаах, ол эбэтэр ураты болҕомто каадыры бэлэмнээһиҥҥэ уонна доруобуйа харыстабылыгар ууруллуохтаах. Сүүһүнэн үлэ миэстэтэ таһаарыллара, муора суола хаарчаҕа суох үлэлиэхтээҕэ этилиннэ.
Санатар эбит буоллахха, 2013 сыллаахха атырдьах ыйыгар Ил Дархан Егор Борисов анаан-минээн Таймылыырга бу боппуруоһу билсэ тиийэ сылдьыбыта, бу туһунан "МА" хаһыакка суруйан турабыт.
Маны сэргэ СР Правительствотын председателэ П.Н. Алексеев республика территориятын 40% хабар иэннээх Арктика сайдыытыгар анал программа ылыллан, сыччах ааспыт 2014 сылга 2 млрд солк госбюджеттан көрүллүбүтүн эттэ. Аны билигин арктика улуустарыгар 5 эрэ оройуон киллэриллибит эбит буоллаҕына, аны өссө хаалбыт 8 улууһу кинилэргэ тэҥнииргэ үлэ ыытылларын иһитиннэрдэ: "Маннык усулуобуйаҕа олорор нэһилиэнньэлээх пуун ханна да суох", – диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Саҥа тэриллибит республика баһылыгын иһинэн Арктикатааҕы координациялыыр Сэбиэт 2015 сылга ыытыллар үлэтин былааныгар бу туһунан баар.
Салгыы министиэристибэлэр бэйэлэрин хайысхаларынан презентацияларыгар тохтоотоххо: Булуҥ улууһугар тыа хаһаайыстыбатыгар – табаны бородууксуйа быһыытынан туһаҕа таһаарар сыах, таба баазата, хараал, күрүөлээһин тутуллара былааннаммыт, балык хаһаайыстыбатын сайыннарыыга модульнай сыах тутуллан, ол иһинэн балыксыттар дьиэлэрэ, балыгы тута тоҥорор тэрил, рефрижератор, муус аппа, дизель электростанцията баар буолалларыгар үлэ саҕаламмыт. Депутат В.М. Членов эппитин курдук: "Мы должны принять программы для создания условий для рыбаков, чтобы балык всем доступна была". Бу курдук, ситимнээх үлэ саҕаламмыт.
Онтон үөрэх чааһыгар Норуоттар икки ардыларынааҕы Арктика оскуолата тэриллэрин иһитиннэрии болҕомтону тарта. Манна төрөөбүт тылларын, култуураларын, норуоттарын дьылҕатыгар дууһалыын кыһаллар дьону иитэн-үөрэтэн таһаарыахтара, буолаары буолан бу дьон аан дойду таһымыгар эппиэттиир билиилээх буолуохтара. Оскуола Дьокуускай куоракка "Бэс чагда" ("Сосновый бор") оҕо сынньалаҥын уонна доруобуйатын тупсарыытын киинин территориятыгар олохтонор. Барыллаан былаан быһыытынан оскуола быйыл атырдьах ыйыгар бастакы хомууру оҥоруо.
Маны сэргэ, олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбата улахан үлэни ыыппытын уонна ыытарын кэпсээтэ. Бу тиэмэ биһиги улууспутугар сытыы боппуруоһунан буоларынан сиһилии аныгыс нүөмэрдэргэ суруйуом диэн эрэннэрэбин.
Бу иннинэ "Кружало" атыы-эргиэн киинигэр быыстапка-дьаарбаҥка ыытыллыбыта. Онно Булуҥ улууһун уран тарбахтаахтарын уонна бэйэтин оҥоһуктарын көрдөрө Е.В. Никитина кэлбит. Ол курдук, дьон болҕомтотун Н.Н. Никитина, С.Х. Никитин, О.Г. Никитина, А.М. Яковлева (Ньайба), Н.Н. Слепцова (Тиксии), В.И. Шумилова (Тиксии) сарыыттан, тирииттэн тикпит киһи кэтэр таҥаһа, оҕуруонан киэргэллэрэ ыллылар. Екатерина Васильевна маннык кэпсиир:
– Бу мин иккис кыттыым. Маннык курдук балаһыанньалаах күрэххэ 2013 сыллаахха кыттан, бастаабытым. Быйыл кыттааччы аҕыйах курдук эрээри, тэрээһин олус сэргэх. Дьон тирии сону, унтууну уонна тыһы ыйыталаһаллар. Атын улуустар иистэнньэҥнэрин кытта кэпсэтэн, сүбэлэһэн, бэйэ-бэйэбит уопутпутун атастаһабыт. Ил Дархан Арктикаҕа анаан күн анаабытын бары сэргээтибит.
Дьэ, бу курдук Булуҥ улууһун сайдыытыгар саҕыллар суоллары Арктика күнүгэр биир дойдулаахтарбыт истэн үөрдүлэр, долгуйдулар уонна истиҥ эҕэрдэлэрин ыыталлар: "Күндү биир дойдулаахтарбыт, тапталлаах Булуҥмут сайдыа, кэнчээри ыччат дьон кэрэхсээн олохсуйар сирэ буолуо, сайдыыны салайсан өрөйөн-чөрөйөн үлэлээҥ-хамсааҥ!"
Полина Николаева,
ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ